25 marca Kościół obchodzi święto Zwiastowania Pańskiego, które jest poświęcone nie tylko Jezusowi ale również Jego Matce Maryi, która jest z Nim nierozerwalnie związana. Dowiedzmy się dlaczego.
Niewiele świąt chrześcijańskich jest tak bardzo ważnych jak Zwiastowanie Pańskie. Jest ono jednym z ważniejszych wydarzeń w historii zbawienia, ponieważ oznacza początek nowych czasów i nowego przymierza między Bogiem a człowiekiem. To właśnie przez Zwiastowanie zostaje zainicjowany ten Boski plan, którego kulminacją będą narodziny Jezusa, a przede wszystkim Jego śmierć i natępujące po niej zmartwychwstanie.
O co w tym chodzi?
Termin „Zwiastowanie” opisuje spotkanie Maryi z archaniołem Gabrielem w małej wiosce Nazaret. Spotkanie, które całkowicie odmieni losy ludzkości, gdyż to właśnie podczas niego Archanioł Gabriel, który był posłańcem Bożym, zapowiedział tej młodej kobiecie rychłe narodziny Mesjasza.
Mówimy tutaj o tajemnicy Słowa Wcielonego czyli wierze, że Jezus Chrystus przyjął ciało człowiecze w łonie Dziewicy Maryi. Właśnie z tego powodu Zwiastowanie nazywano dawniej świętem Wcielenia Bożego. Dla chrześcijan jest to jedna z zasadniczych koncepcji, jednak w starożytności wywołała ona wiele nieporozumień. Ostatecznie po propozycjach i rozważaniach dotyczących wcielenia i natury Jezusa, które zostały poruszone na I Soborze Nicejskim w 325 roku, Soborze Efeskim w 431 roku i Soborze Chalcedońskim w 451 roku, ogłoszono, że Jezus był zarówno w pełni Bogiem, wcieleniem drugiej osoby Trójcy Świętej, zrodzonej ale nie stworzonej przez Ojca, jak i w pełni człowiekiem, zrodzonym z Maryi Dziewicy, poprzez którą stał się ciałem. Każda inna myśl, która odbiegała od tej teorii nazywana była herezją.
Trójca Święta: znaczenie i ikonograficzne przedstawienie
Pojęcie Trójcy Świętej streszcza fundamentalną doktrynę Kościoła katolickiego: Bóg jest jeden i jedyny a jednak współistnieją w nim …
Istnieje kilka powodów dla których Święto Zwiastowania Pańskiego obchodzi się właśnie w dniu 25 marca. Według starożytnych teorii o których mówiono już w VI i VII wieku, w połączeniu z wiosenną równonocą, która przypada w okolicach tej daty, miało miejsce zarówno Wcielenie Boże, jak i stworzenie świata. Poza tym, jeśli przyjmiemy dzień 25 grudnia jako datę narodzin Jezusa, wystarczy cofnąć się o 9 miesięcy aby określić orientacyjną datę Jego cudownego poczęcia.
Podstawowym aspektem który musimy wziąć pod uwagę mówiąc o święcie Zwiastowania Pańskiego, jest jego podwójny charakter. Jest to święto poświęcone Jezusowi ale także jego matce, Maryji. Zwiastowanie przedstawia prawdopodobnie jeden z najważniejszych momentów spotkania człowieka z boskością i właśnie z tego powodu zarówno Jezus jak i Maryja mają tutaj takie same znaczenie. Maryja jest symbolem oczekiwania Izraela, które ostatecznie zostaje zaspokojone wraz z przybyciem Zbawiciela. Jej zaakceptowanie losu jakiego pragnie dla niej Bóg, posłuszeństwo z jakim zawierza się Jego woli, a przede wszystkim niezmierna miłość, która ją od tej chwili przepełnia, są nierozerwalnie związane ze zbawczym dziełem Jej Syna. W Maryi Zbawienie staje się rzeczywistością, w tym samym momencie, w którym zostaje wypowiedziane dla Niej proroctwo: „Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. Będzie On wielki i zostanie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida. Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca” (Łukasz 1, 31-33). W ten sposób, według Łukasza, anioł zapowiada Maryi przyjście Chrystusa Króla, Króla Izraela, Króla królów, Króla Ziemi, Króla narodów, jak zostało napisane w starożytnych proroctwach o Mesjaszu oczekiwanym przez Żydów.
Tak więc jest to święto Zwiastowania Pańskiego, ale również święto Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, jak było nazywane ono w przeszłości.
Przyjrzyjmy się bliżej, co Łukasz apostoł przekazał na temat Zwiastowania.
Ewangelia Łukasza o Zwiastowaniu
Opisy zwiastowania przedstawione w Ewangelii Mateusza i w Ewangelii Łukasza różnią się między sobą. Chielibyśmy się tutaj skupić na wersji Łukasza w której Archanioł udaje się do Maryi by przynieść jej wieść o ciąży, która da początek przyjściu na świat Zbawiciela. Natomiast w Ewangelii Mateusza to Józef zostaje we śnie odwiedzony przez anioła, który mu mówi aby odrzucał Maryji ponieważ stała się ona brzemienna dzięki działaniu Ducha Świętego.
Oto co zostało napisane przez Łukasza:
26 W szóstym miesiącu posłał Bóg anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret, 27 do Dziewicy poślubionej mężowi imieniem Józef, z rodu Dawida; a Dziewicy było na imię Maryja. 28 Wszedłszy do Niej, [anioł] rzekł: „Bądź pozdrowiona, łaski pełna, Pan z Tobą, „.
29 Ona zmieszała się na te słowa i rozważała, co by miało znaczyć to pozdrowienie. 30 Lecz anioł rzekł do Niej: „Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga. 31 Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. 32 Będzie On wielki i zostanie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida. 33 Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca”. 34 Na to Maryja rzekła do anioła: „Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?” 35 Anioł Jej odpowiedział: „Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego okryje Cię cieniem. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym. 36 A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już w szóstym miesiącu ta, którą miano za niepłodną. 37 Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego”. 38 Na to rzekła Maryja: „Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według słowa twego”. Wtedy odszedł od Niej anioł. (Łukasz 1, 26-38).
Maryja przyjmuje słowa Archanioła Gabriela z pokorą choć początkowo towarzyszy jej strach. Uspokaja się gdy archanioł jej mówi, że nie ma powodu do obawy ponieważ została obdarzona Łaską Bożą i z jej łona narodzi się Król na którego wszyscy czekają. Maryja przyjmuje wiadomość z niedowierzaniem ponieważ nie była jeszcze zaślubiona mężczyźnie.
Anioł ją uspokaja i aby dać potwierdzenie swoim słowom mówi, że również jej krewna Elżbieta, pomimo swojego podeszłego wieku, wkrótce wyda na świat potomka ponieważ dla Boga nie ma rzeczy niemożliwych.
Słysząc tą wiadomość Maryja nie ma już żadnych wątpliwości i bez wahania wypowiada te słowa: „Oto Ja służebnica Pańska, niech Mi się stanie według twego słowa!”
Są to słowa pełne pokory i posłuszeństwa a jednocześnie niewiarygodnej mocy. W chwili, w której całkowicie zawierza się woli Bożej, Maryja ofiaruje swoją najlepszą część ludzkiej istoty, a sam Bóg wywyższa Ją ponad wszystko i wszystkich.
W podobny sposób również i my powinniśmy przeżywać to święto, jako zaproszenie do pokory i do całkowitego zawierzenia się Bogu bez wahania i bez zbędnych pytań. O ile prawdą jest, że zawsze lepiej jest racjonalnie przemyśleć podejmowanie ważnych wyborów, to równie prawdą jest, że w niektórych przypadkach należałoby polegać tylko na wierze, nie zastanawiając się nad konsekwencjami. Poddając się woli Bożej, Maria wiedziała, że ryzykuje odrzucenie przez przyszłego męża, mimo to nie wahała się. Zaufała Bogu.
Jeszcze przed narodzinami Zbawiciela, Jego matka Maryja była już pośredniczką między Nim a wszystkimi ludźmi. Jeśli Jezus znajduje się w centrum naszej wizji nieba, Maryja znajduje się u jego boku, prosząc o błogosławieństwo dla nas wszystkich. To właśnie Ona była tą, która uwierzyła w swojego Syna, zanim jeszcze się urodził.
Zwiastowanie w sztuce
Zwiastowanie było wielokrotnie przedstawiane w sztuce sakralnej. Przytoczmy chociażby przykład wspaniałego obrazu Antonello z Messyny lub Zwiastowanie Leonarda da Vinci, czy też obraz Giotta lub Bernardo Daddiego i różnych wersji namalowanych przez Fra Angelico.
Zazwyczaj, bez względu na epokę i artystyczny nurt, głównymi bohaterami obrazów przedstawiających Zwiastowanie są Maryja i Archanioł Gabriel, umieszczeni naprzeciwko siebie. Na niektórych obrazach lub freskach anioł przedstawiony jest w locie, na innych stojący lub klęczący na ziemi, podczas gdy Maryja zwykle siedzi ze skrzyżowanymi ramionami, co jest oznaką uległości.
W niektórych przedstawieniach wyciąga do anioła rękę, który daje jej lilię – symbol czystości.
Czasami przedstawieni są też inni bohaterowie, jak Duch Święty pod postacią gołębicy, ręka Boża pojawiająca się w rogu, czy też sam Jezus, w niektórych przypadkach powiązany z Adamem i Ewą, i jest znakiem oczyszczenia z grzechu pierworodnego.
Historia Adama i Ewy
Chyba wszyscy znamy historię Adama i Ewy, pierwszego mężczyzny i pierwszej kobiety.
W renesansie i baroku układ postaci i elementów symbolicznych zaczął się zmieniać i przyjmować formy charakterystyczne dla tych okresów.
Zwiastowanie Pańskie pozostaje do dzisiaj tematyką często przedstawianą w ikonografii świętej.