Znaczenie Mitry

Co repezentuje Mitra, czyli dziwne nakrycie głowy noszone przez biskupów w różnych momentach liturgii? Odkrywamy pochodzenie i głębsze znaczenie tego niezbędnego i cennego elementu stroju duchownych.

Indeks

1 Ale jakie jest pochodzenie tego dziwnego kapelusza?
2 Jaki jest kształt Mitry?
3 Kiedy noszona jest mitra?
4 Święcenia biskupie

Chyba wszystkim nam zdarzyło się widzieć podczas uroczystej celebracji, biskupa w dziwnym kapeluszu o wydłużonym kształcie i zakończonego dwoma czubkami. Nawet sam papież Franciszek podczas uroczystości liturgicznych, którym przewodniczy, nie nosi swojej zwykłej białej jarmułki ale towarzyszy mu mistrz ceremonii odpowiedzialny za umieszczenie na jego głowie tego dziwnego nakrycia głowy i zdejmowanie go w zależności od różnych momentów celebracji.

Jest to mitra, inaczej infuła.

Od razu staje się jasne, że nie mówimy tutaj o pospolitym kapeluszu, między innymi dlatego, iż mitra, zwłaszcza papieska, tkana jest złotymi nićmi i ozdobiona bogatymi zdobieniami a nawet szlachetnymi kamieniami.

Ale jakie jest pochodzenie tego dziwnego kapelusza?

Słowo mitra pochodzi od greckiego μίτρα, mítra, „opaska”, „bandaż na głowę”, „turban”. Prawdopodobnie, to nakrycie głowy wywodzi się z płóciennej przepaski noszonej na głowie przez wojowników w starożytnej Grecji, która później przekształciła się w ozdobną taśmę, którą zawiązywały kobiety wokół czoła. Uczeni twierdzą, że już w czasach przedchrześcijańskich istniało kapłańskie nakrycie głowy, z którego mogłaby wywodzić się mitra. Prawdopodobnie miałoby to być specyficzne nakrycie głowy kapłanów oddanych Mitrze, czyli perskiemu bóstwu czczonemu również w Cesarstwie Rzymskim.

Mitra jest używana w Kościele katolickim jako charakterystyczny element stroju duchowieństwa od V wieku. Początkowo było to prawdopodobnie akcesorium nieliturgiczne, które papież nosił podczas uroczystych procesji. Jako charakterystyczne nakrycie głowy, została przyjęta przez papieża tiara, symbol władzy papieskiej, który będzie używany aż do pontyfikatu Pawła VI (1963-1978).

Od X wieku, jak podają źródła literackie i ikonograficzne, również biskupi zaczęli nosić mitrę ale swój kształt, w formie jaką znamy dzisiaj, przybrała dopiero w XII wieku.

Mitra jest dziś najważniejszym i uroczystym nakryciem głowy w Kościele Katolickim, ponieważ reprezentuje blask świętości ucieleśnionej przez biskupa, jego godność i autorytet.

Jaki jest kształt Mitry?

Mitra, którą przywykliśmy widzieć na głowach biskupów i papieża, ma kształt wydłużonej czapki, składającej się z dwóch trójkątów.

To nakrycie głowy jest złożone z dwóch kawałków sztywnej tkaniny wyciętych w trójkątny kształt i połączonych częściowo po bokach, tworząc dwa punkty. Punkty te, zwane cornua, nie są elementami przypadkowymi: w rzeczywistości reprezentują Stary i Nowy Testament.

W starożytności mitra przypominała raczej stożek, potem czepek zawiązywany pod szyją i wciśnięty na środku w sposób, by uformować dwa rogi. Taśmy początkowo służyły do zawiązywania mitry pod szyją, a później przybrały formę dwóch opadających z tyłu wstążek zwanych vittae, natomiast rogi, początkowo zaokrąglone, następnie przybrały zaostrzony kształt i nazwę cornua.

Kup:

Akcesoria dla biskupa

Akcesoria dla biskupa: pierścienie, pastorały, krzyże episkopatu.

Mitry były niegdyś ozdobione wieloma cennymi elementami aż do tego stopnia, że stały się częścią skarbu liturgicznego wielu kościołów. Niektóre posiadały tak wiele klejnotów, złotych i srebrnych haftów, a nawet piór, iż było naprawdę ciężko nosić je na głowie!

Wyróżnia się trzy różne rodzaje mitry, ustalone za czasów papieża Grzegorza X (1271) i wyróżniające się ze względu na zastosowanie i elementy dekoracyjne:

Mitra auriphrygiata (złotem haftowana): używana głównie do procesji, wykonana jest ze złotej tkaniny laminowanej lub białego jedwabiu przetykanego złotem. Spód wykonany jest z czerwonego jedwabiu. Jest pozbawiona ozdobnych kamieni, posiada ewentualnie perły.
Mitra pretiosa (drogocenna): jest to mitra zarezerwowana dla najbardziej podniosłych uroczystości, wykonana ze złotej lub srebrnej tkaniny laminowanej albo z jedwabnej tkaniny w kolorze białym. Jest ozdobiona drogocennymi haftami i kamieniami szlachetnymi.
Mitra simplex (prosta): używana jest również poza uroczystościami oraz w okresach żałoby i pokuty. Jest wykonana z białego adamaszku, innej tkaniny jedwabnej lub też z białego płótna. Nie posiada haftów ani zdobień.

Jest to jedyne zróżnicowanie mitry, która w przeciwieństwie do innych szat liturgicznych nie zmienia koloru w zależności od kalendarza liturgicznego.

Kiedy noszona jest mitra?

Mitra musi być noszona podczas tych sześciu momentów Mszy Świętej:

procesja wejścia;
głoszenie czytań (nie Ewangelii)
homilia;
udzielanie Sakramentu;
błogosławieństwo końcowe;
procesja wyjścia.

Opaci również mogą nosić mitrę, zgodnie z wolą papieża Urbana II, wyrażoną podczas III Soboru w Melfi (1089). Na przestrzeni wieków, pozwolenie używania mitry zostało udzielone prezbiterom opiekującym się ważnymi kościołami, proboszczom, kanonikom kapituł niektórych katedr, a także siostrom przełożonym niektórych klasztorów oraz zasłużonym świeckim.

Święcenia biskupie

Gdy biskup zostaje wyświęcony, otrzymuje tzw: insygnia biskupie: pierścień, pastorał i właśnie mitrę.
Ta ostatnia jest, jak już powiedzieliśmy, symbolem godności, autorytetu i świętości.
Pierścień biskupa symbolizuje natomiast wierność biskupa własnej diecezji i ogólnie Kościołowi, podczas gdy pastorał odwołuje się do wizerunku Jezusa jako „dobrego Pasterza” i podkreśla funkcję opiekuńczą i troskę o lud chrześcijański.