Papież Paweł VI był człowiekiem powściągliwym i uprzejmym, o wyrafinowanym intelekcie i o wielkiej duchowości. Stał na czele Kościoła katolickiego w okresie wielkich przemian i potrafił łączyć tradycję z duchem odnowy w sposób godny podziwu.
Indeks
Pomimo, iż mogłoby wydawać się to trudne, Kościół katolicki potrafił dostosować się do współczesnego świata, nie tracąc przy tym swoich fundamentalnych wartości i zasad.
Papież Paweł VI daje nam pouczający przykład tego, jak stało się to możliwe. Był on Papieżem w latach 1963-1978 ale już wcześniej wspierał swoich poprzedników i sprawował role o kluczowym znaczeniu, zarówno na włoskiej jak i światowej scenie religijnej.
Na przestrzeni lat 1960 i 1980, światowa rzeczywistość społeczna i polityczna uległa radykalnej zmianie. W wielu przypadkach odchodziła nie tylko od tradycyjnych społecznych wartości i konwencji, które utrwaliły się w poprzednich stuleciach, ale także oddzielała się od religii i duchowości. Przypomnijmy o proteście młodzieży, którego kulminacją były zamieszki w 1968 roku, i który doprowadził do narodzin kultur alternatywnych i świeckich. Nie można także zapomnieć o zimnej wojnie i narzuceniu komunistycznej ideologii sowieckiego marksizmu, która była bardzo antyklerykalna.
Kościół był pogrążony w problemach ogólnoświatowych i jego rola wymagała transformacji, aby nadal mógł mieć możliwość wpływania na dokonywanie zmian. Słynne zdanie wygłoszone przez Pawła VI w 1968 r., kiedy duch sprzeciwu groził całkowitą dezintegracją doktryn i dogmatów: „Czekaliśmy na wiosnę, a nadeszła burza”.
Już Jan XXIII, który poprzedzał go na tronie papieskim, próbował pośredniczyć w nieporozumieniach pomiędzy Kościołem a nową rzeczywistością, która była w opozycji. W 1962 r. ustanowił Sobór Watykański II, który podkreślił znaczenie wiary i człowieczeństwa jako niezbędnych elementów współpracy między Kościołem a światem. Kościół dzięki temu ukazał swoje zreformowane oblicze zarówno wewnętrzne, jak i w swoim podejściu do nowoczesności a także do innych wyznań religijnych.

Ale oprócz zewnętrznych nacisków, które zagrażały tysiącletniej integralności Kościoła, Paweł VI musiał również zmierzyć się z problemami wewnętrznymi, które powodowały niestabilność jego autorytetu. Z jednej strony ultratradycjonaliści, którzy wyrażali swój sprzeciw wobec jakiejkolwiek próby dialogu i modernizacji, z drugiej strony przedstawiciele duchowieństwa bliscy środowiskom socjalistycznym, którzy postulowali potrzebę kolejnych innowacji, zarzucając Papieżowi brak woli do wprowadzania zmian. Doprowadziło to do ciągłych napięć między Papieżem a Kolegium Biskupim przez cały czas trwania jego mandatu.
O ile jego poprzednik Jan XXIII, z którym łączyła Pawła relacja wzajemnego szacunku i przyjaźni, był człowiekiem otwartym na świat, ekstrawertycznym i bliskim ludziom, Paweł VI był znacznie bardziej powściągliwy i surowy.
Nie przeszkodziło mu to w wykazaniu się wielkimi umiejętnościami dyplomatycznymi i politycznymi, także dzięki doświadczeniu zdobytemu najpierw na stanowisku wysokiego urzędnika Sekretariatu Stanu, potem jako arcybiskup Mediolanu, a wreszcie jako kardynał.
Był on człowiekiem uprzejmym, bardzo ludzkim, kulturalnym i należał do włoskiej klasy wyższej, która tworzyła polityczną i kulturalną historię kraju na przełomie dwóch wieków. Człowiek pozornie nieprzystosowany do stawienia czoła poważnym społecznym i kulturalnym rewolucjom tamtych czasów, jednak dzięki swojej równowadze był w stanie przeprowadzić Kościół przez burze tamtych niespokojnych lat.
Życie przed objęciem tronu papieskigo
Paweł VI urodził się 26 września 1897 roku w Concesio, na północ od Brescii, w rodzinie Montini, która należała do wyższej klasy średniej. Na chrzcie nadano mu imię Jana Chrzciciela. Jego ojciec Giorgio był prawnikiem, który prowadził katolicką gazetę Il Cittadino di Brescia, a następnie został zastępcą we Włoskiej Partii Ludowej Don Luigiego Sturzo. Jego matka Giuditta Alghisi, należała do małej lokalnej szlachty wiejskiej.

Z powodu złego stanu zdrowia, uczęszczał jako uczeń dochodzący do szkół w kolegium „Cesare Arici” w Brescii, prowadzonym przez jezuitów. Po uzyskaniu w 1916 roku dyplomu szkoły klasycznej, wstąpił do seminarium duchownego w Brescii, znów jako student eksternistyczny.
W 1919 roku został członkiem FUCI, Włoskiej Federacji Katolickich Uniwersytetów, której został narodowym asystentem kościelnym w 1925 roku.
Święcenia kapłańskie przyjął 29 maja 1920 roku, w katedrze w Brescii.
Studiował na uniwersytecie w Mediolanie, uzyskując doktorat z prawa kanonicznego, a następnie w Rzymie uczęszczał na prawo cywilne, prawo kanoniczne, literaturę i filozofię. Uczęszczał także na kursy Papieskiej Akademii Kościelnej, a przez to, podczas trwania pontyfikatu Piusa XI, rozpoczął współpracę z Watykańskim Sekretariatem Stanu, organem odpowiedzialnym za koordynację różnych urzędów Stolicy Apostolskiej oraz stosunki z państwami i organizacjami międzynarodowymi.
W 1923 roku został wysłany na rok czasu jako pracownik nuncjatury apostolskiej w Warszawie, gdzie musiał mierzyć się z lokalnym nacjonalizmem, który z niechęcią odnosił się do cudzoziemców.
Po powrocie do Włoch uzyskał trzy stopnie naukowe i objął rolę narodowego asystenta kościelnego FUCI, które osiem lat później porzucił, nie tolerując ciągłego oporu jezuitów i innych przedstawicieli Kościoła wobec trudnego współistnienia Kościoła z faszyzmem i przemianami kulturowymi i społecznymi trwającymi w tamtym okresie.
W 1937 Montini został mianowany zastępcą Sekretariatu Stanu i jako pełniący tą właśnie rolę, napisał komunikat radiowy mający zapobiec wybuchowi wojny, który został odczytany 24 sierpnia 1939 roku przez wybranego w międzyczasie papieża Piusa XII.
W czasie wojny pracował w watykańskim biurze informacyjnym. Uczestniczył także w tajnych operacjach ukrywania i ratowania tysięcy rzymskich Żydów.
W 1944 objął urząd Pro-sekretarza Stanu i kontynuował współpracę z papieżem Piusem XII, zwłaszcza w kwestii obrony świata katolickiego przed rozprzestrzenianiem się idei marksistowskich.
1 listopada 1954 został mianowany arcybiskupem Mediolanu. Jako arcybiskup wykazywał zainteresowanie kwestią warunków i kondycji klasy robotniczej i współpracował ze związkami i stowarzyszeniami, aby je poprawić. Rozpoczą również budowę dziesiątki nowych kościołów. Okazał się również otwarty i chętny do dialogu ze schizmatykami, protestantami, anglikanami, muzułmanami, ateistami, zyskując sobie tym samym opinię postępowego.
28 października 1958 r. na tron papieski wstąpił Angelo Giuseppe Roncalli, papież Jan XXIII, wielki przyjaciel przyszłego Pawła VI, któremu to nadał imię Kardynała. W nowej roli podróżował po świecie jako przedstawiciel Papieża i był członkiem komisji przygotowawczej Soboru Watykańskiego II.
Papież od 1963 do 1978 roku
Po śmierci Papieża Jana XXIII, Giovanni Battista Montini został wybrany na Papieża 21 czerwca 1963 r. i przyją imię Paweł VI.
Paweł VI potrafił wspierać modernizację Kościoła, nie tracąc z oczu kwestii ochrony wiary i pierszeństwa ochrony praw człowieka, a przede wszystkim obrony życia.
Był pierwszym papieżem, który podróżował samolotem, co pozwoliło mu odwiedzać odległe kraje, utrzymując stosunki z mężami stanu i przywódcami religijnymi. W szczególności przy okazji swojej pierwszej podróży do Ziemi Świętej w styczniu 1964 r. złączył się w symbolicznym uścisku z prawosławnym patriarchą Konstantynopola Atenagorasa I. Gest ten doprowadził do zbliżenia między dwoma kościołami i do sformułowania Wspólnej Deklaracji Katolicko- Prawosławnej z 1965 r.
Był także pierwszym papieżem w historii, który odwiedził siedzibę ONZ, gdzie 4 października 1965 r. wygłosił serdeczny apel o pokój, transmitowany na cały świat. Było to w trakcie trwania Zimnej Wojny, gdy świat był podzielony na pół przez Pakt Atlantycki (USA i kraje proamerykańskie) oraz Układ Warszawski (państwa satelitarne Związku Radzieckiego).
Tak powiedział Papież, zwracając się do obecnych przedstawicieli państw i całego świata: „Sankcjonujecie podstawową zasadę, że stosunki między narodami muszą być regulowane kierując się rozumem, sprawiedliwością, prawem, negocjacjami, a nie siłą, nie przemocą, nie wojną ani strachem czy też oszutwem ”.
W 1967 ustanowił także Światowy Dzień Pokoju, który po raz pierwszy obchodzono 1 stycznia 1968 roku.

Jak wspomnieliśmy wcześniej, Paweł VI kontynuował dzieło swojego poprzednika Jana XXIII, uczestnicząc w pracach Soboru Watykańskiego II, który zakończył się w 1965 r. Najistotniejszymi punktami tego Soboru były:
- lepsze zrozumienie Kościoła katolickiego;
- reformy Kościoła;
- postęp w jednoczeniu chrześcijaństwa;
- dialog ze światem
W szczególności reforma liturgiczna zapoczątkowana już przez Piusa XII (1939-1958) została wdrożona z kolejnymi innowacjami. Już od czasów Piusa XII przyzwolono na używanie języków ojczystych podczas chrztów, pogrzebów i innych wydarzeń. Po Soborze Watykańskim, w 1969 roku, pomimo, iż Mszał nie uległ szczególnym zmianom, „nowa msza” w języku narodowym została zatwierdzona przez Pawła VI.
Ponadto Sacrosanctum Concilium nakazywał księdzu odprawianie mszy w pozycji skierowanej do wiernych (versus populum), a nie na wschód (ad Deum).
Dopuszczono również wprowadzenie muzyki folklorystycznej i współczesnej do celebracji liturgicznych, co do tej pory było stanowczo odrzucane.
W 1966 r. Paweł VI zniósł spis ksiąg zakazanych, utrzymywany przez ponad czterysta lat i wspierany przez najbardziej konserwatywne duchowieństwo.
Zrewolucjonizował także wybory papieskie, ustalając maksymalny wiek uczestnictwa w konklawe na 80 lat i ograniczając ostentacyjną charakter tej okazji. Paweł VI usunął wiele ornamentów, które od wieków wyróżniały papiestwo i znacząco zmodyfikował papieską ceremonię koronacyjną.
Z drugiej jednak strony, w encyklice Sacerdotalis Caelibatus z 24 czerwca 1967 r., podtrzymał to, co ustalił Sobór Trydencki w sprawie celibatu kapłańskiego, a także poparł tradycjonalistyczne stanowisko w sprawie antykoncepcji, potwierdzając w encyklice Humanae vitae z 25 lipca 1968 r. to co zostało już zadeklarowane przez papieża Piusa XI, a mianowicie, że stosowanie przez katolickich małżonków środków antykoncepcyjnych o charakterze chemicznym lub sztucznym było wykroczeniem.
Zasługą Pawła VI było również przyznanie tytułu Doktora Kościoła św. Teresie z Avila, 27 września 1970 r. listem apostolskim Multiformis sapientia Dei oraz św. Katarzynie ze Sieny, 4 października 1970 r. listem apostolskim Mirabilis in Ecclesia Deus. Były to pierwsze kobiety, które uzyskały ten tytuł.
Święta Katarzyna ze Sieny: patronka Włoch
Święta Katarzyna ze Sieny, z kobiety wywodzącej się z ludu, stała się doradcą papieży i książąt…
Kiedy obchodzony jest dzień św. Pawła VI
To papież Jan Paweł II rozpoczął proces beatyfikacyjny Pawła VI. Papieżowi przypisano bowiem dwa cuda, jeden związany z uzdrowieniem dziecka, które powinno urodzić się z problemami fizycznymi, drugi, również związany z dzieckiem urodzonym podczas bardzo trudnego i wydawałoby się skazanego na niepowodzenie porodu.
Paweł VI został beatyfikowany 19 października 2014 r. przez papieża Franciszka. Również papież Franciszek 25 stycznia 2019 r. ustanowił wspomnienie liturgiczne św. Pawła VI w dniu 29 maja, w dniu jego święceń kapłańskich.
Encykliki papieskie
Wśród różnych encyklik napisanych przez Pawła VI, oprócz tych, o których już wspomnieliśmy, dwie poświęcone są Matce Bożej. Jest to encyklika Mense Maio z 29 kwietnia 1965 r., która wzywa do modlitwy do Matki Bożej o szczęśliwy wynik Soboru Watykańskiego i o pokój na świecie, oraz encyklika Christi Matri z 15 września 1966 r., która jest zaproszeniem wiernych do skierowania swoich modlitw do Matki Bożej aby zapewnić pokój na świecie. Oddanie Matce Chrystusa i jej naśladowanie były fundamentalne dla Pawła VI, który doszedł do przekonania, że relacja Maryi z Kościołem jest integralną i zasadniczą częścią Boskiego planu.
Adhortacja apostolska Signum Magnum z 13 maja 1967 pogłębia tę relację i podkreśla rolę Maryi jako Matki nie tylko Jezusa ale również chrześcijan wszystkich czasów.
Od Ewy do Maryi: postać Matki w Biblii
Matka, filar każdej rodziny, bijące serce domu i źródło życia dla bliskich, którzy się wokół niej znajdują…
Oto wszystkie encykliki opublikowane przez papieża Pawła VI:
Ecclesiam Suam – 6 sierpnia 1964 r.
Papieski Manifest Papieża Pawła VI, skupiający się na Kościele katolickim i jego gotowości do wypełniania swojej misji.
Mense Maio – 29 kwietnia 1965 r.
Zaproszenie do odprawiania nabożeństwa maryjnego w maju, w intencji pomyślnego wyniku Soboru Watykańskiego i w intencji pokoju na świecie.
Jak modlić się o łaskę w Miesiącu Maryjnym
Maj, miesiąc miłości, zawsze był poświęcony Maryi Pannie. Dowiedzmy się, jak modlić się o jej łaskę w tym szczególnym miesiącu.
Mysterium fidei – 3 września 1965.
Koncentruje się na doktrynie i kulcie Eucharystii.
Christi Matri – 15 września 1966.
Zaproszenie chrześcijan, aby w październiku zwracali się do Maryji o pokój na świecie.
Populorum progressio (Rozwój narodów) – 26 marca 1967 r.
Poświęcony współpracy między narodami i problemom krajów rozwijających się. Papież potępił pogłębianie się różnic ekonomicznych między krajami bogatymi i biednymi, neokolonializm, kapitalizm i marksistowski kolektywizm. Zaproponował również stworzenie światowego funduszu pomocy dla krajów rozwijających się.
Sacerdotalis Caelibatus (celibat kapłański) – 24 czerwca 1967
W tej encyklice papież Paweł VI broni tradycji Kościoła łacińskiego dotyczącej celibatu dla księży.
Humanae Vitae – 25 lipca 1968 r.
Ostatnia encyklika napisana przez papieża Pawła VI definiuje doktrynę o małżeństwie i potwierdza prokreacyjny cel aktu małżeńskiego, odrzucając stosowanie antykoncepcji przez małżonków.