Maria Dziewica, Maria z Kleofasa i Maria Magdalena: oto kim były pobożne kobiety, które towarzyszyły Jezusowi w Jego śmierci na Krzyżu.

Już kilkakrotnie zatrzymaliśmy się przy uczuciach, jakie Jezus żywił do kobiet, które za Nim podążały. Ewangelie wspominają o ich obecności wśród uczniów, a niektóre z nich pozostawiły nam imiona i opisy, które pozwoliły nam je sobie wyobrazić. Myślimy na przykład o Marcie i Marii z Betanii, siostrach Łazarza, które przyjęły Jezusa w swoim domu jak brata, lub o Marii Magdalenie, uważanej za apostołkę wśród apostołów, ponieważ to ona pierwsza ogłosiła Jego Zmartwychwstanie. W szczególności Jan w swojej Ewangelii opowiada nam o pobożnych kobietach stojących pod Krzyżem podczas męki Jezusa: „A obok krzyża Jezusowego stały: Matka Jego i siostra Matki Jego, Maria, żona Kleofasa, oraz Maria Magdalena” (J 19, 25-27).

Oto te trzy pobożne kobiety: Maria Dziewica, Matka Jezusa; Maria z Kleofasa, Jego ciotka (jako żona Kleofasa, brata św. Józefa), a także matka Jakuba Apostoła, zwanego Mniejszym; i już wspomniana Maria Magdalena, „penitentka” z Magdali, która według niektórych apokryficznych Ewangelii była towarzyszką, a nawet żoną Jezusa.

W rzeczywistości było znacznie więcej kobiet, które podążały za Jezusem i które prawdopodobnie towarzyszyły Mu w Jego Męce. Anna Katarzyna Emmerich, niemiecka mistyczka, która w jednej ze swoich wizji przeżyła całą Mękę i opisała ją z detalami nieznanymi z Ewangelii, ale potwierdzonymi przez inne źródła, wymienia co najmniej siedemnaście z nich.

Jednakże w Ewangeliach głównie wymieniane są pobożne kobiety, zwane także trzema Mariami.

Kup:

Figurka święta Magdalena drewno różne odcienie brązu

Statua z drewna klonowego; wykonana ręcznie przez rzemieślników z Valgardena.

Osobne wyróżnienie należy się Marii, Matce Jezusa, która uczestniczyła w Jego ogromnym bólu fizycznym i moralnym. Choć kiedy myślimy o Pasji i Ukkrzyżowaniu, naturalne jest skupienie uwagi na tym, co dzieje się na Krzyżu, warto również zatrzymać się przy tych, którzy u Jego stóp cierpieli ból nie mniejszy, z godnością i rezygnacją. Maria, która wiedziała od samego początku, że to będzie jej przeznaczenie, od momentu, gdy przyjęła zaproszenie Boga („Oto ja służebnica Pańska: niech mi się stanie według słowa Twego” Łk 1, 38-39) i później, dzięki proroctwu Symeona („On jest tu na zgubę i na odkupienie wielu w Izraelu, znakiem sprzeciwu, by ujawnione zostały myśli wielu serc. I twoją duszę przetnie miecz” Łk 2, 34-35). Przez całe życie Jezusa przygotowywała się, by zostać przebita przez ten okrutny miecz, a jej cicha agonia jest tym, co można sobie wyobrazić jako najbardziej przejmujące.

Kup:

Madonna siedząca z Dzieciątkiem żywica

Figurka jest wysoka 20,5 cm i została zrealizowana z żywicy.

Kobiety u stóp Krzyża

W Ewangeliach kanonicznych trzy pobożne kobiety są opisane w różny sposób. Mateusz mówi o trzech kobietach u stóp Krzyża, dwóch o imieniu Maria (Maria Magdalena, Maria, matka Jakuba i Józefa) oraz matce synów Zebedeusza, ale nie wspomina o Matce Bożej (Mt 27, 55-56). Również Marek mówi o dwóch Mariach (Maria Magdalena i Maria z Kleofasa) oraz o Salome, pomijając Maryję Dziewicę. Łukasz nie podaje ani ilu było kobiet, ani ich imion (Łk 23, 49), podczas gdy Jan, jak już widzieliśmy, jest znacznie bardziej precyzyjny. To właśnie z jego opisu pochodzi tradycja trzech Marii.

Marie przed Grobem Świętym

Zawsze trzy kobiety są bohaterkami Zmartwychwstania Chrystusa w opisie odkrycia Jego pustego grobu. Również w tym przypadku kobiety, które udały się do grobu, aby przynieść mirrę na ciało Chrystusa (stąd przydomek „myrofori” – niosące mirrę), są określane jako trzy Marie, które były obecne przy złożeniu i namaszczeniu ciała Jezusa przez Józefa z Arymatei i Nikodema.

W szczególności Marek opowiada, jak Maria Magdalena, Maria, matka Jakuba, i Salome udały się do grobu Jezusa po zakupie wonności i znalazły odsunięty kamień zamykający grób oraz wewnątrz młodzieńca, który ogłosił im Zmartwychwstanie Jezusa (Mk 16, 1-8).

W Ewangelii Mateusza są dwie kobiety: Maria Magdalena i „druga Maria”, które były świadkami cudownego otwarcia grobu przez anioła, który ogłosił, że Chrystus zmartwychwstał, i nakazał im poinformować uczniów (Mt 28, 1-10).

Kup:

Bolesna Matka Boża figura gipsowa 30 cm

Została wykonana z gipsu i pomalowana ręcznie przez rzemieślników z historycznej włoskiej firmy Arte Barsanti.

Krzyż Nadziei, stworzony przez Stefano Lazzariego na Jubileusz 2025, łączy w sobie średniowieczną tradycję i innowację, symbolizując drogę wiary. Wykonany z mosiądzu z wykończeniem w kolorze starego złota, jest doskonałym przykładem włoskiego rzemiosła.

Pośród licznych inicjatyw związanych z obchodami Jubileuszu 2025 , którym przyświeca motto „Pielgrzymi Nadziei” , znajduje się także cenny krucyfiks, prawdziwe dzieło sztuki sakralnej stworzone specjalnie na to niezwykle ważne wydarzenie. Jest to Krzyż Nadziei, zaprojektowany i wykonany przez umbryjskiego mistrza rzemiosła Stefano Lazzariego z Bottega Tifernate, dostępny wyłącznie online w sklepie Holyart. Ten dwustronny krucyfiks, łączący w sobie inspiracje średniowieczną tradycją i innowacyjną techniką – połączenie od zawsze charakteryzujące Bottega Tifernate – oddaje istotę pielgrzymki duchowej, będącej centrum tego Roku Świętego, poprzez język wizualny pełen symboliki.

Bottega Tifernate, założona w 1995 roku przez Stefano Lazzariego wraz z siostrą Francescą i ojcem Romolo, reprezentuje światową doskonałość w reprodukcji dzieł sztuki sakralnej. Z zespołem młodych artystów specjalizujących się w technikach obejmujących od grawerowania po rzeźbienie, pracownia ugruntowała swoją reputację, wyróżniając się umiejętnością odtwarzania dzieł identycznych z oryginałem. Dziś może poszczycić się wieloma prestiżowymi zleceniami, w tym reprodukcją dzieła Caravaggia w 2018 roku i Białego Ukrzyżowania Marca Chagalla w 2019 roku, oba dla papieża Franciszka. Krzyż Nadziei wpisuje się w tę tradycję średniowiecznej inspiracji i współczesnego odnowienia promowaną przez rodzinę Lazzari, która w krótkim czasie stała się włoską doskonałością znaną na całym świecie.

Wyjątkowość Krzyża Nadziei tkwi w jego podwójnej naturze: przypomina najwyższą ofiarę Chrystusa i podkreśla znaczenie drogi wiary każdego pielgrzyma, który przygotowuje się do przeżycia Roku Świętego. Dwustronny krzyż został zaprojektowany z myślą o planie Bazyliki i Placu Świętego Piotra. Na froncie przedstawiony jest renesansowy Chrystus martwy, ale ukazany z wyrazem spokoju i świadomości, co przywodzi na myśl już Jego zmartwychwstanie, a tym samym oddala się od tradycyjnych przedstawień cierpienia. Ten wybór artystyczny nie jest przypadkowy, lecz ma przekazać przesłanie nadziei i odkupienia. Góra Golgota, misternie wyrzeźbiona u stóp krzyża, przypomina o najwyższej ofierze miłości, jaką On złożył za ludzkość.

Odwracając krzyż, odkrywa się równie potężny obraz: pielgrzyma docierającego na Plac Świętego Piotra, symbol drogi duchowej, którą każdy wierny jest wezwany do przebycia. To przedstawienie przekształca krzyż w namacalną metaforę ścieżki wiary, łącząc przeszłość tradycji z teraźniejszością jubileuszowego pielgrzymowania, nawiązując do hasła Jubileuszu 2025 „Pielgrzymi Nadziei”.

Doskonałość Made in Italy przejawia się na każdym etapie tworzenia. Bottega Tifernate zgromadziła dwóch mistrzów włoskiej sztuki: rzeźbiarza Fausto Schirato, którego wprawne ręce ukształtowały każdy detal w oryginalnym gipsowym modelu, oraz odlewnika Marino Vigolo, który nadał dziełu ostateczną formę, wykorzystując starożytną metodę wosku traconego. Metoda wosku traconego to dawna technika formowania metalu, umożliwiająca uzyskanie obiektów o niezwykle precyzyjnych detalach. Proces ten obejmuje stworzenie modelu woskowego, który następnie pokrywa się ogniotrwałą osłoną ceramiczną. Po wypaleniu osłony wosk topnieje, pozostawiając pustą formę, do której wlewa się stopiony metal. Po ostygnięciu skorupa jest łamana, aby wydobyć gotowy odlew, który następnie poddaje się obróbce końcowej. Technika ta, stosowana od starożytności do tworzenia rzeźb i przedmiotów rytualnych, dziś znajduje zastosowanie także w zaawansowanych sektorach, takich jak przemysł lotniczy, biomedyczny i jubilerski, gdzie łączy się z nowoczesnymi technologiami, takimi jak druk 3D i sztuczna inteligencja. Proces produkcji jest przykładem harmonii między tradycyjnym rzemiosłem a precyzją współczesnej technologii. Od stworzenia formy gumowej po odlew mosiądzu – każdy etap jest kontrolowany z najwyższą starannością. Ręczne wykończenie, brązowienie i patynowanie nadają dziełu subtelne efekty światłocienia, które podkreślają jego trójwymiarowość i zapewniają mu unikalny charakter.

Krzyż Nadziei w wersji pektoralnej ma wysokość 10 centymetrów i jest do niego dołączony wyrafinowany naszyjnik z mosiądzu, którego kształt nawiązuje do planu Bazyliki Świętego Piotra. Dostępny w dwóch długościach – 80 lub 90 centymetrów – łańcuch o splocie „lisi ogon” dopełnia dzieło elegancją i symbolicznym znaczeniem. Dbałość o detale obejmuje również prezentację: każdy krzyż jest dostarczany w eleganckim czerwonym pudełku, numerowanym i certyfikowanym. Dołączony kod QR umożliwia dostęp do bogactwa dodatkowych informacji, tworząc pomost między tradycyjnym rzemiosłem a nowoczesną technologią. Powstało kilka wersji tego samego krzyża: oprócz wersji pektoralnej wykonano większą, przeznaczoną do ekspozycji jako ozdoba na półkę lub do zawieszenia na ścianie, a także wersję liturgiczną, przeznaczoną do celebracji eucharystycznych.

Kup:

Krzyż Nadziei pektorał, Bottega Tifernate, Jubileusz 2025

Krzyż Nadziei to krucyfiks zaprojektowany przez Stefano Lazzariego z Bottega Tifernate.

W kontekście Jubileuszu 2025 Krzyż Nadziei nabiera głębokiego znaczenia. Nie jest tylko ozdobą, lecz milczącym świadkiem wiary, towarzyszem pielgrzymów, którzy przygotowują się na przeżycie tego niezwykłego wydarzenia.

Dlaczego poniedziałek po Wielkanocy we Włoszech nazywany jest Poniedziałkiem Anielskim? Jak obchodzony jest Poniedziałek Wielkanocny? Dowiesz się tego z tego artykułu.

Być może nie każdy wie, że Wielkanoc trwa osiem dni – jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o dacie Wielkanocy i sposobie ich obliczania, mamy artykuł na ten temat – ale każdy wie, czym jest Poniedziałek Wielkanocny. W wielu krajach jest to dzień świąteczny zarówno w kalendarzu liturgicznym, jak i państwowym i często obchodzony jest z rodziną na grillu, na wycieczkach i nie tylko: przeczytaj ten artykuł, aby dowiedzieć się wielu interesujących faktów na temat Poniedziałku Wielkanocnego.

Poniedziałek Wielkanocny czy Poniedziałek Anielski?

Poniedziałek następujący po Niedzieli Wielkanocnej jest dniem świątecznym. Niedziela Wielkanocna upamiętnia Zmartwychwstanie Pańskie i jest najważniejszym świętem w kalendarzu liturgicznym. Następujący po niej poniedziałek poświęcony jest wspomnieniu ewangelicznego epizodu, podczas którego kobiety po wydarzeniach związanych ze śmiercią Chrystusa udają się do grobu Jezusa. Kiedy przybywają na miejsce, nie znajdują ciała Mistrza – który zmartwychwstał – ale anioła Pańskiego, który tam na nie czeka. Anioł przekazuje im wspaniałą nowinę: „Nie bójcie się! Wiem, że szukacie Jezusa ukrzyżowanego. Nie ma Go tutaj! Zmartwychwstał, jak powiedział; chodźcie i zobaczcie miejsce, gdzie został złożony”. Ten epizod zawiera w sobie bardzo ważne przesłanie Zmartwychwstania i radości, która po nim następuje. Dlatego jest on wspominany w szczególny dzień. Nazwa „Poniedziałek Anielski” pochodzi właśnie od tego fragmentu Ewangelii i jest ona znana np. we Włoszech.

Czasami „Poniedziałek Wielkanocny” nazywany jest również Oktawą Wielkanocy – nazwa ta jest spowodowana tym, że święto Wielkanocy trwa osiem dni. Poniedziałek Anielski jest również poniedziałkiem Oktawy Wielkanocy a każdy dzień Oktawy jest przedłużeniem samej Wielkanocy.

Drugi dzień Świąt Wielkanocnych jest kolejnym dniem do świętowania, nie tak ważnym jak Niedziela Wielkanocna, ale przedłużającym radość minionej niedzieli. Poniedziałek Wielkanocny wszedł również do tradycji laickiej jako dzień świąteczny i rekreacyjny.

Katolickie święta obowiązkowe

Czy zgodnie z prawem kościelnym w Poniedziałek Wielkanocny należy obowiązkowo uczestniczyć we Mszy Świętej? Odpowiedź brzmi: nie. W rzeczywistości Poniedziałek Anielski nie jest jednym z katolickich świąt obowiązkowych, tj. świąt lub uroczystości, podczas których Kościół zobowiązuje wiernych do uczestnictwa w celebracji Eucharystii i powstrzymania się od zajęć, które nie pozwalają im czcić Boga i wielbić Go ucztą i odpoczynkiem. Zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego, świętymi dniami obowiązkowymi są:

– Wszystkie niedziele (w tym oczywiście Wielkanoc)

– Boże Narodzenie – 25 grudnia

– Objawienie Pańskie – 6 stycznia

– Wniebowstąpienie Pańskie – czterdziesty dzień po Wielkanocy

– Boże Ciało – czwartek po Zesłaniu Ducha Świętego

– Najświętsza Maryja Panna – 1 stycznia

– Uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny – 8 grudnia

– Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny – 15 sierpnia

– Wszystkich Świętych – 1 listopada

Wniebowstąpienie i Boże Ciało są świętami ruchomymi, tzn. ich data zmienia się z roku na rok, podczas gdy pozostałe są świętami stałymi i zawsze przypadają w tym samym dniu.

Jak obchodzony jest Poniedziałek Wielkanocny

Chociaż Poniedziałek Wielkanocny nie jest świętem obowiązkowym, we Włoszech jest obchodzony jest na różne sposoby. Wśród różnych tradycji, często jest praktykowane udanie się tego dnia na wycieczkę z rodziną lub przyjaciółmi. Niektórzy twierdzą, że tradycja ta została również zainspirowana Ewangelią, w szczególności epizodem ukazania się Jezusa dwóm uczniom w drodze do Emaus.

W różnych włoskich gminach, Anielski Poniedziałek obchodzony jest w formie uroczystości religijnych i procesji. W Mongiuffi Melia (ME) świętuje się spotkanie Zmartwychwstałego Jezusa z Maryją Dziewicą. Figura Jezusa Zmartwychwstałego wyprowadzana jest z kościoła San Sebastiano, a figura Maryi z kościoła San Nicolò di Bari, przykryta czarnym welonem. Obie figury spotykają się w „Piano degli Angeli”, welon Maryi zostaje zastąpiony białym welonem, a Dziewica zostaje ukoronowana kwiatami. Spotkaniu dwóch figur towarzyszy śpiew dzieci w wieku od 5 do 10 lat, nazywanych „aniołami Maryi”. Parete (CE) obchodzi patronalne święto Marii SS. della Rotonda. Z tej okazji inscenizowany jest „lot aniołów”: posągi aniołów są unoszone na linach i poprzedzają procesję Dziewicy. W Santa Venerina (CT) z tej okazji otwierane są trzy kaplice, w których odbywają się uroczystości eucharystyczne: Santa Venera, Madonna delle Grazie, Maria Santissima del Carmelo.

Często ten dzień ożywa również popularnymi tradycjami i zabawami, niekoniecznie wywodzącymi się z religii. W Tredozio (FC) są obchodzone Sagra e il Palio dell’uovo (Uroczystość Jajka) a Poniedziałek Wielkanocny poświęcony jest zjadaniu jajek na twardo. W Fiorenzula d’Ardua (PC) tradycyjną grą jest Pont al’ov, w której dwóch zawodników trzyma w rękach jajko i musi spróbować rozbić jajko przeciwnika czubkiem swojego. W Figline Valdarno (FI) odbywa się Palio, nie to słynne wzdłuż ulic- które odbywa się w Niedzielę Wielkanocną – ale to z udziałem dzieci!

Również za granicą obchodzony jest Poniedziałek Wielkanocny: w Polsce tradycją jest, że mężczyźni goniąc kobiety, próbują oblać je wodą;  w Stanach Zjednoczonych słynne jest polowanie na jajka w ogrodzie Białego Domu.

Jaka jest historia olejku nardowego z Jerozolimy? Do jakich zastosowań może być używany? Oto wszystkie odpowiedzi!

Historia olejku nardowego

Historia olejku nardowego jako balsamu i perfum sięga tysiącleci. Już w starożytnym Egipcie był produkowany i używany: najstarsze świadectwo użycia pochodzi z amforek znalezionych w niektórych egipskich grobowcach. Otrzymuje się go z rośliny nardu i ma charakterystyczny, słodko-pikantny zapach. Kłącze nardu jest destylowane w intensywnie aromatyczny, bardzo gęsty, bursztynowy olejek eteryczny. Jest jedną z 11 ziół używanych jako kadzidło w Świątyni Jerozolimskiej, zgodnie z kompozycją opisaną przez rabinów z Talmudu. W starożytności rozprzestrzenił się na Bliskim Wschodzie i był uważany za cenny, bardzo wartościowy balsam. Obecnie jest znany jako typowy produkt perfumeryjny Izraela. Ze względu na ścisły związek z Judaizmem, Chrześcijaństwem i miastem Jerozolimą, olejek nardowy z Jerozolimy jest znany w różnych częściach świata.

Olejek z Nardo 10ml
kup na Holyart

Olejek Nardo 80ml
kup na Holyart

Olejek zapachowy nardowy 35 ml
kup na Holyart

Olejek nardowy – zastosowanie i korzyści

Olejek nardowy był używany do namaszczania i wcierania w ciało już w starożytności. Ma liczne korzyści, gdy jest używany jako olejek do ciała: ma właściwości uspokajające, obniża ciśnienie krwi, może być stosowany jako olejek do masażu i środek antyseptyczny. Jego naturalny skład i intensywny zapach czynią go szczególnie odpowiednim również do aromaterapii i perfumowania pomieszczeń. Aromat nardu, podobnie jak inne olejki eteryczne, sprzyja oddychaniu.

Nawet bez uwzględniania właściwości leczniczych, może być doskonałym wyborem do perfumowania domu lub pomieszczeń. Olejek należy rozcieńczyć w wodzie i, podobnie jak w przypadku innych esencji, potrzebny jest kominek zapachowy, który powoli odparowuje roztwór. Zapach w ten sposób rozprzestrzenia się w pomieszczeniu.

Aromat nardu jest bardzo rozpoznawalny i może być znany również w formie kadzidła, które jest używane do perfumowania pomieszczeń i celów liturgicznych. Kadzidła mają specyficzne znaczenia i zastosowania w liturgii: pisaliśmy o tym w artykule na naszym blogu.

Nard w Biblii

Zapach nardu jest często wspominany w Biblii. Wartość olejku nardowego była bardzo wysoka: prawie jak roczna pensja przeciętnego pracownika.

Jest wspomniany w Pieśni nad Pieśniami jako symbol wiernej, czystej i bezgranicznej miłości między Oblubienicą a Oblubieńcem. Również w Ewangeliach Mateusza, Marka i Jana jest opisany dobrze znany epizod związany z nardem i jego wartością. Podczas kolacji, krótko przed Pasją, kobieta namaściła Jezusa olejkiem nardowym, rozbijając alabastrowy flakonik, który go zawierał. W Ewangeliach Mateusza i Marka kobieta jest anonimowa i namaszcza głowę Jezusa; w Ewangelii Jana jest zidentyfikowana jako Maria z Betanii i namaszcza stopy Chrystusa, obmywa je łzami i wyciera własnymi włosami.

Ze względu na wysoką wartość ekonomiczną balsamu, ten gest jest krytykowany przez obecnych: cenny olejek mógł zostać sprzedany, a pieniądze przekazane ubogim. Jezus jednak uznaje wielkość i dobroć gestu kobiety. Rozbicie flakonika nardu, tak cennego, i „zmarnowanie” olejku na jedną osobę jest symbolem bezgranicznej miłości, jaką Jezus ma dla swoich wiernych i jaką my jesteśmy powołani mieć dla Niego. Jest to symbol miłości aż do oddania życia.

Innym znaczeniem związanym z namaszczeniem Jezusa jest zapowiedź Jego śmierci. W czasach Jezusa powszechnym zwyczajem było namaszczanie ciał zmarłych olejkami zapachowymi na pogrzeb (kobiety udają się do grobu, aby to zrobić po śmierci Jezusa i odkrywają, że zmartwychwstał). Gest kobiety zapowiada zatem Pasję i śmierć Jezusa.

Oleje zapachowe w liturgii

Epizod namaszczenia Jezusa jest często przywoływany jako odniesienie, mówiąc o świętych olejach, które są błogosławione podczas Mszy Krzyżma w Wielki Czwartek. To święto nawiązuje do epizodu kobiety, która namaszcza Jezusa podczas kolacji, i nie przypadkiem poprzedza Mszę Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek, podczas której wspomina się inną kolację: Ostatnią Wieczerzę, podczas której mają miejsce ustanowienie Eucharystii i obmycie nóg.

Święte oleje używane w liturgii to trzy: Krzyżmo, Olej Katechumenów i Olej Chorych. Krzyżmo to olej zapachowy używany podczas bierzmowania, chrztu, do namaszczenia rytualnego podczas święceń kapłańskich i biskupich oraz do konsekracji miejsc świętych. Olej Katechumenów jest używany podczas chrztu. Olej Chorych jest używany do udzielania sakramentu namaszczenia chorych.

Kup:

Oleje święte i akcesoria do chrztu

Oleje święte w naczynkach i akcesoria do chrztu

Zapach nardu: duchowość Zakonu Świętego Grobu

W Kościele epizod namaszczenia Jezusa przez Marię z Betanii został przyjęty jako odniesienie do duchowości Zakonu Świętego Grobu. Zakon Rycerski Świętego Grobu w Jerozolimie jest instytucją świecką, której celem jest wspieranie działań Kościoła Katolickiego w Ziemi Świętej i wspieranie obecności chrześcijańskiej na terenach narodu Izraela i życia Jezusa. Ich duchowość jest porównywana do działania Marii: Zakon troszczy się o namaszczanie Ciała Chrystusa dzisiaj, czyli Kościoła, tak jak kobieta zrobiła to z Ciałem Chrystusa za życia.

Kto by pomyślał, że za prostym olejkiem zapachowym kryje się tak głębokie znaczenie?